ภาษาจะไร เวียดนาม

ชื่ออื่น : Cho-Rai, Chor, Chrai, Djarai, Gia-Rai, Gio-Rai, Jorai, Mthur

ภาษา #จะไร (Jarai) เป็นภาษาของชาว Jarai (ภาษาเวียดนาม : Người Gia Rai) ซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ในแถบพื้นที่สูงทางภาคกลาง (Central Highlands) ของประเวียดนามที่เรียกรวมๆ ว่า “กลุ่มมองตานาร์ด (Montagnards)” หรือ  “คนภูเขา (people of the mountains)”  มีประชากร 411,275 คน (ปี 2009) นับเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใหญ่ที่สุดในแถบ พื้นที่สูงทางภาคกลาง ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในจังหวัด Gia Lai, Kon Tum, Binh Dinh และบางส่วนของ Dak Lakรวมทั้งในประเทศกัมพูชา มีภาษาเป็นของตัวเอง ซึ่งเป็นภาษาหนึ่งในตระกูลออสโตรนีเชียน (Austronesian ) สาขา Malayo-Polynesian กลุ่มภาษาจามิค (Chamic Language) สัมพันธ์กับภาษาจาม (Cham Language) ที่พูดกันในแถบภาคกลางของเวียดนามและบางส่วนของกัมพูชาด้วย มีอยู่หลายสำเนียงด้วยกัน

ในช่วงสงครามเวียดนาม คนจารายจำนวนมาก รวมทั้งคนภูเขา (Montangards) กลุ่มอื่น ได้เข้าร่วมในสงครามด้วย โดยทำงานในกับทหารอเมริกัน ทำให้มีบางส่วนที่ได้ย้ายถิ่นฐานไปอาศัยอยู่ในสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะในรัฐนอร์ทแคโรไลนา

ชาว Jarai ทั้งที่อาศัยอยู่พื้นที่สูงภาคกลางของเวียดนามและในกัมพูชา มีวัฒนธรรมร่วมกัน ยกเว้นภาษาที่ใช้ โดยภาษาจารายของกลุ่มในกัมพูชาจะมีการผสมกับคำในภาษาเขมรและลาวด้วย ขณะที่ภาษาเขียนของคนจารายในเวียดนามจะมีการใช้อักษรละตินเหมือนที่คนเวียดนามส่วนใหญ่ใช้

คำว่า “Jarai” หมายถึง “คนน้ำตก (people of the Waterfalls) ชาวจารายสมัยใหม่ แบ่งออกได้เป็น 6 กลุ่มย่อย ได้แก่ Jarai Chor, Jarai Hdrung, Jarai Arap, Jarai Mthur, Jarai Tbuan และ Jarai Khmer

ชาว Jarai มักอยู่รวมกันประมาณ 50-500 คน ตั้งหมู่บ้านเล็กๆ ผังหมู่บ้านจะมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยม บ้านทุกหลังจะสร้างล้อมรอบอาคารศูนย์กลางของหมู่บ้าน บ้านมักจะสร้างด้วยไม้ไผ่ ปัจจุบันเริ่มมีการสร้างบ้านโดยใช้ไม้ที่แข็งขึ้นมุงด้วยหลังคาสังกะสี (steel roofs) มักจะสร้างบ้านในแนวแกนทิศเหนือ-ใต้ บ้านหลังหนึ่งอาจยาวถึง 50 เมตร สังคมชาว Jarai จะถือมารดาเป็นใหญ่ เมื่อแต่งงาน ฝ่ายชายจะต้องย้ายเข้าบ้านฝ่ายหญิง อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันเริ่มสร้างบ้านสำหรับครอบครัวเดี่ยว (nuclear family) มากขึ้น

ความเชื่อของชาว Jarai มักจะนับถือผีวิญญาณ (Animism) โดยเชื่อว่าสิ่งของ สถานที่ และสิ่งมีชีวิตต่างๆ มีวิญญาณสิงสถิตอยู่ สิ่งที่นับถือหลักๆ คือ ดาบศักดิ์สิทธ์ที่ได้รับประทานมาจากสวรรค์ อันเปรียบเสมือนปัญญา และความเชื่อเกี่ยวกับราชาทางจิตวิญญาณต่างๆ อันประกอบด้วย รายแห่งไฟ ราชาแห่งน้ำ และ ราชาแห่งสายลม ความเชื่อและพิธีกรรมของคนจารายมักจะเกี่ยวข้องกับป่า บางส่วนจะมีการบูชายัญสัตว์ด้วย

ในปี 1975 ที่มีการรวมประเทศ รัฐบาลได้มีกฏหมายบังคับในมีการนับถือเฉพาะศาสนาที่กำหนดไว้เท่านั้น ทำให้คนจารายบางส่วนที่นับถือศาสนาขัดกับกฏหมายตัดสินใจอพยพออกนอกประเทศ ขณะเดียวกันก็มีการเผยแพร่ศาสนาคริสต์ให้กลุ่มคนจารายด้วย บางส่วนจึงได้เข้ารีตเป็นคริสเตียน ปัจจุบันในคนจารายที่เป็นคริสเตียนราว 100,000 คน ทั้งในเวียดนามและกัมพูชา

พิธีศพของคนจาราย มักจะฝังในหลุมศพที่มีการสร้างเพิงครอบไว้ด้วย โดยจะมีการวางของใช้ต่างๆ ของผู้ตายไว้ด้วย รวมทั้งของอุทิศต่างๆ รอบๆ หลุมศพก็จะมีการตั้งเสาไม้ที่แกะสลักอย่างหยาบๆ ไว้ด้วยเพื่อเป็นตัวแทนของภูติหรือเทพารักษ์ พิธีศพในแต่ละครั้งจะมีค่าใช้จ่ายมาก จะมีการฆ่าควายน้ำและวัว ในกรณีที่ครอบครัวไม่มีงานเพียงพอสำหรับการจัดงาน ก็จะเว้นไว้ก่อนหลายปี หลังจากผ่านไปหลายปี หลุมศพจะถูกทิ้งร้างซึ่งถือเป็นส่วนหนึ่งในพิธีกรรมซึ่งจะสื่อว่าการตายถือว่าสิ้นสุดแล้ว และวิญญาณของผู้ตายได้ถูกปลดปล่อยแล้ว ขณะเดียวกันก็เป็นการปลดปล่อยคู่สมรสของผู้ตายที่กลายเป็นม่าย ให้แต่งงานใหม่ได้

แหล่งที่มา asean-ethnic-groups